Kontrola małych placów budów - Foto: Źródło: PIP

Działania te związane są z 3-letnią strategią kontroli i prewencji Państwowej Inspekcji Pracy w budownictwie, zaplanowaną na lata: 2022-2024, której celem jest radykalne zmniejszenie występujących zagrożeń wypadkowych przy wykonywaniu prac budowlanych. Stałe oraz systematyczne kontrole i rekontrole podmiotów wykonujących prace budowlane, w zestawieniu z podejmowanymi przez inspektorów pracy środkami prawnymi oraz działaniami o charakterze profilaktycznym, mają za zadanie spowodować trwałą poprawę poziomu bezpieczeństwa pracy na polskich budowach oraz rozwoju zasad kultury pracy, w tym zmiany złych nawyków wśród osób pracujących i nadzorujących.

Co 7 dni na budowie ginie człowiek

Jak wskazują dane Głównego Urzędu Statystycznego, pomimo tego, iż stale zmniejsza się liczba wypadków przy pracy w Polsce, to budownictwo od wielu lat należy do branż o wysokich wskaźnikach wypadkowych, szczególnie w obszarze wypadków śmiertelnych i ciężkich.

W latach 2016-2020 w budownictwie w wypadkach przy pracy poszkodowanych zostało 24,7 tys. osób, 240 osób straciło życie, a 354 odniosło ciężkie obrażenia. Dane z tego okresu wskazują, że średnio co 7 dni na budowie ginie człowiek, a każdego dnia na polskich budowach odnotowywanych jest 13 wypadków przy pracy.

Według analiz Państwowej Inspekcji Pracy, w 2020 r. blisko 26,9% ogółu poszkodowanych, stanowiły osoby pracujące w budownictwie, a wśród poszkodowanych śmiertelnie osoby pracujące w sektorze budowlanym stanowił aż 33,2%.

Wyniki kontroli prowadzonych w ostatnich latach wskazują, że stale utrzymuje się bardzo wysoka liczba ujawnianych nieprawidłowości dotyczących wykonywania prac na wysokości bez zabezpieczeń pracowników przed możliwością upadku, a w szczególności brak bądź nieprawidłowe zastosowanie na stanowiskach pracy środków ochrony zbiorowej chroniących przed upadkiem z wysokości (balustrady, siatki ochronne …), niezapewnienie bezpiecznych przejść i dojść do stanowisk pracy, niezabezpieczenie otworów w stropach i ścianach zewnętrznych oraz niewyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej, bądź niewyegzekwowanie ich stosowania.

Inspektorzy pracy ujawniają ponadto: brak lub nieprawidłowe zabezpieczenie miejsc i stref niebezpiecznych, tj. miejsc wykonywania prac ziemnych, stref pracy maszyn budowlanych, w tym żurawi, prac w wykopach oraz prac na dachach i na rusztowaniach.

Na wysokim poziomie utrzymuje się naruszanie przepisów dotyczących wykonywania prac przy użyciu rusztowań. Najczęściej powtarzające się nieprawidłowości związane są z montowaniem rusztowań w sposób nietypowy i niezgodny z dokumentacją producenta. Kontrole wskazują braki w zabezpieczeniu pomostów roboczych balustradami, brak bądź nieprawidłowe pomosty robocze, niewłaściwe kotwienia lub ich brak oraz dopuszczenie rusztowań do eksploatacji bez dokonania wymaganych odbiorów.

Brak zabezpieczenia przewodów elektrycznych przed uszkodzeniem mechanicznym, które pozostawiane są na ciągach komunikacyjnych, powodując ryzyko potknięcia, a w przypadku ich uszkodzenia ryzyko porażenia prądem elektrycznym. Stwierdzane są także braki pomiarów skuteczności ochrony przeciwporażeniowej podstawowej i przy uszkodzeniu.

Nieprawidłowości związane z eksploatacją maszyn budowlanych dotyczą przede wszystkim braku osłon elementów ruchomych oraz niesprawnych elementów sterowniczych. Nadal wykonywane są roboty w wykopach o ścianach niezabezpieczonych przed możliwością osunięcia się gruntu (brak odpowiedniego obudowania lub skarpowania).

Wiele nieprawidłowości jest ściśle powiązanych z planowaniem i przygotowaniem prac. Stwierdzone są braki lub niewłaściwie opracowywane dokumenty dotyczące identyfikacji występujących zagrożeń oraz sposobów eliminowania lub ograniczenia tych zagrożeń jeszcze przed rozpoczęciem robót (np. brak bądź nieprawidłowo opracowana instrukcja bezpiecznego wykonywania robót budowlanych; nieudokumentowanie oceny ryzyka zawodowego.

Na stałym poziomie utrzymuje się nieprzestrzeganie podstawowych przepisów bhp dotyczących przygotowania pracujących do pracy. Najwięcej nieprawidłowości dotyczy dopuszczania do pracy osób bez wymaganej wiedzy o zagrożeniach, związanych z wykonywanymi pracami i sposobach zabezpieczeń przed skutkami tych zagrożeń. Wynika to z niewłaściwie przeprowadzanych szkoleń w dziedzinie bhp, bądź braku szkoleń. Nieprawidłowości dotyczą również wykonywania prac przez pracujących bez wymaganych środków ochrony indywidualnej.

Podczas kontroli stwierdzane są również przypadki przerzucania odpowiedzialności za stan bhp na podwykonawców robót, nawet wówczas, gdy konkretny obowiązek z obszaru bhp należał do generalnego wykonawcy, np. zabezpieczenie placu budowy, zapewnienie bezpiecznych ciągów komunikacyjnych i dojść do stanowisk pracy, właściwa eksploatacja instalacji elektrycznej, itp.

Bardzo często na małych budowach brak jest w ogóle wymaganego nadzoru przez osoby posiadające uprawnienia budowlane i to zarówno nad zatrudnionymi pracownikami, a także nad procesem technologicznym przy prowadzeniu robót konstrukcyjnych, czy też remontowych związanych przykładowo z wykonywaniem izolacji poziomych i pionowych fundamentów istniejących budynków, co związane jest z wykonywaniem wykopów wokół budynków, co w przypadku wykonywania ich niezgodnie ze sztuką budowlaną może doprowadzić do katastrofy budowlanej.

Wskazać należy na to, iż na małych budowach, czy też w firmach podwykonawczych PIP stwierdza nielegalne zatrudnienie pracowników, czy też powierzanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych tzw. umów „śmieciowych”, co z uwagi na to, że prace budowlane należą do prac szczególnie niebezpiecznych, a te wymagają nadzoru osób kierownictwa, są co do zasady niedopuszczalne.

Biorąc to pod uwagę planowane na wrzesień br. kontrole małych placów budowy, obejmą przede wszystkim zagadnienia bhp, a szczególna uwaga będzie zwrócona na likwidację bezpośrednich zagrożeń dla życia lub zdrowia pracujących oraz na inne nieprawidłowości skutkujące od lat największą liczbą wypadków przy pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy biorąc pod uwagę statystyki wypadkowe oraz nieprawidłowości ujawniane podczas kontroli chce dotrzeć do wszystkich, którzy mają wpływ na bezpieczeństwo pracy na placach budowy, przede wszystkim do pracodawców, pracowników oraz przedstawicieli służby bhp.

Niezależnie od ustawowych zadań nadzorczo-kontrolnych, celem tych działań będzie:

- zwiększenie świadomości zagrożeń zawodowych w budownictwie, a zwłaszcza zagrożeń związanych z pracą na wysokości, w wykopach, przy obsłudze maszyn budowlanych, a także budowanie zaangażowania grup docelowych w działania na rzecz poprawy standardów bhp;

- popularyzacja i podnoszenie wiedzy w zakresie stosowania środków ochrony zbiorowej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na środki ochrony zbiorowej używane przy pracach szczególnie niebezpiecznych (prace na wysokości, prace w wykopach);

- upowszechnienie informacji na temat prawidłowego stosowania środków ochrony indywidualnej tam, gdzie zabezpieczenia zbiorowe nie mogą być zastosowane;

- promowanie dobrych praktyk dotyczących kompleksowego zarządzania bezpieczeństwem na budowie.

Stąd też Okręgowy Inspektorat Pracy we Wrocławiu, a także oddział PIP w Legnicy organizuje szereg działań promocyjnych, poradnictwo techniczne, a także nieodpłatne szkolenie. I tak dla przykładu w dniu 5 września 2023 r. w Ośrodku Szkolenia PIP w Wrocławiu przy ul. Kopernika 5 odbędzie się konferencja pt.: „PYŁ – CZYNNIK SZKODLIWY POWSZECHNIE WYSTĘPUJĄCY W BUDOWNICTWIE”. 

Kontrola małych placów budów - Foto: Źródło: PIP

Kontrola małych placów budów - Foto: Źródło: PIP